Kruszywami nazywane są materiały o sypkiej konsystencji, stanowiące surowiec do produkcji zapraw murarskich oraz w pracach budowlanych, najczęściej do budowy i utwardzania dróg. Ze względu na sposób ich pozyskiwania dzielimy je na kruszywa naturalne i sztuczne. Jednymi z najczęściej stosowanych kruszyw są te powstające jako produkt uboczny procesów hutniczych – zaliczamy do nich żużel wielkopiecowy oraz żużel konwerterowy
Żużel wielkopiecowy
Stanowi produkt uboczny procesu wielkopiecowego, przeprowadzonego w celu redukcji rudy żelaza do surówki, wykorzystywanej później do produkcji stali lub żeliwa. Proces ten przebiega następująco – w wielkim pieca o kształcie cylindra o wysokości do 30 i średnicy do 8 metrów umieszcza się rudę żelaza, topnik (czyli skałę wapienną lub dolomitową) oraz koks. Ruda nie jest czystym żelazem, zawiera w sobie różne związki mineralne, która zbiorczo nazywa się skałą płonną. Podczas spalania koksu w wysokich temperaturach skała płonna oddziela się od żelaza i łączy z topnikiem, którego zadaniem jest przyspieszenie całego procesu. W wyniku połączenia powstaje płynny żużel, który unosi się na powierzchni surówki i jest od niej oddzielany za pomocą odpowiednich zaworów, znajdujących się w dolnej części pieca. Po ostudzeniu żużel przybiera postać kruchej, szorstkiej skały o jasnoszarym lub szarym kolorze. Aby taki żużel mógł być dalej stosowany w produkcji zapraw murarskich lub podczas procesów budowlanych, musi zostać pokruszony – po pokruszeniu daje drobne ziarna o regularnym kształcie i ostrych krawędziach. Materiał ten charakteryzuje się niewielką wagą, dużą odpornością na niskie oraz wysokie temperatury oraz wyższą niż w przypadku kruszyw naturalnych absorpcją wody.
Żużel konwertorowy
Ten rodzaj kruszywa powstaje jako produkt uboczny procesu przetapiania gotowej surówki w stal – z tego powodu nazywa się je zamiennie żużlem stalowniczym. Proces przetapiania stali zachodzi w urządzeniu zwanym konwertorem. Gotowy żużel posiada ciemnoszarą barwę, z wyglądu przypomina bazalt, ponadto odznacza się dużą szorstkością, wytrzymałością na ucisk, co czyni z niego bardzo dobry materiał do budowy dróg – powierzchne wykonane z żużla konwerterowego są w stanie zapewnić świetną przyczepność, nawet w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, takich jak wysokie opady deszczu. Żużel tego rodzaju stosowany jest również jako surowiec do produkcji mieszanek mineralno-asfaltowych.
Jednym z najbardziej uznanych na polskim rynku producentów kruszyw hutniczych jest firma Ekoprod.
